Miód w świątecznej kuchni dawniej i dziś

Kilka słów o tradycji

Obecność na wigilijnym stole miodu sięga korzeniami kultury starosłowiańskiej. Był nieodzownym elementem wigilijnych potraw, zaraz obok maku, kasz, grzybów i orzechów. Składniki te miały znaczenie magiczne, bo i czas wigilii był czasem wyjątkowym, w którym świat widzialny stykał się z zaświatami, a dusze dawnych krewnych wracały do swych bliskich. Należało więc przygotować wieczerzę tak dla żyjących jak i dla przodków. Pojawiające się na stole potrawy niosły ze sobą przesłanie. Mak znany ze swych usypiających właściwości symbolizował kontakt z zaświatami. Grzyby i orzechy, pochodzące z lasu, czyli przestrzeni dla człowieka obcej, pełnej nieznanego miały, zapewnić przychylność natury. W końcu miód w świątecznej kuchni symbolizował obfitość, pomyślność oraz ochronę przed złem.

Reminiscencje dawnych wierzeń pozostały obecne w dzisiejszych rytuałach i tradycjach wigilijnych. Wolne miejsce przy stole, dla niezapowiedzianego gościa, to odbicie wierzeń związanych z odwiedzinami dusz przodków, siano na wigilijnym stole to również element starszy niż choinka, która przywędrowała do nas dopiero w XIX wieku z Niemiec.

Tradycje w kuchni

Nade wszystko jednak dawne tradycje przetrwały w postaci potraw spożywanych podczas wieczerzy wigilijnej. Trudno sobie wyobrazić święta bez, makowca, kutii, pierników czy innych słodkości obfitych w miód. Bez tego nie ma świąt. Święta to zapach korzennych przypraw i miodu. I dobrze, bo tradycja jest bardzo ważna, warto jednak zauważyć, że tradycja jest żywa i zmienia się z biegiem lat. Przykładowo ryby, które dziś są podstawą wigilijnego menu, w tradycji dawnych Słowian były wykluczone, jako że pochodziły z wody, środowiska nieprzyjaznego dla człowieka. Wprowadzano je stopniowo, najpierw na dworach gdzie pojawiły się około XII wieku. Tu jednak należy wspomnieć, że wśród tych ryb nie było karpia,  uznawanego dziś za tradycyjnego. Ten zwyczaj został w prowadzony dopiero w czasach “komuny” i był wypadkową biedy i konieczności. Dobrze jednak obrazuje zmiany w kulturze i tradycji.

Dziś możliwości eksperymentowania w kuchni są wręcz nieograniczone, a składniki z najdalszych części świata dostępne w każdym prawie markecie. Warto podkreślić, że bardziej niż kiedykolwiek wcześniej cenimy zmiany i wciąż poszukujemy nowości.  Skoro tak jest to czemu by nie odświeżyć nieco wigilijnego menu?

Na świątecznym stole

Postawiliśmy na dobrze znane tradycyjne składniki i nową formę. Potrawy są skomponowane tak, by smaki słodki i słony współdziałały ze sobą już na etapie przystawki. Miód w świątecznej kuchni tradycyjnie zarezerwowany dla potraw deserowych, pojawia się w daniach wytrawnych jako dodatek. Dzięki temu zyskujemy potrawy które, są bliskie tradycyjnym, a jednak niosą z sobą powiew nowości. Ciekawe czy ktoś z Was odważy się na taki eksperyment podczas tegorocznej Wigilii.

Propozycja 1 – Lekka sałatka śledziowa z suszonymi pomidorami i miodem

Składniki:

• 400 g (po odsączeniu) tuszek śledziowych w occie lub 300 g płatów
• 150 g suszonych pomidorów w oleju (po odsączeniu)
• 1 mała cebulka lub szalotka
• 1 łyżka miodu gryczanego
• 2 łyżki oleju z pomidorów
• 1 łyżka zalewy octowej ze śledzi
• sól i pieprz
• mieszanka sałat z liśćmi buraka

Wykonanie:

Śledzie i pomidory pokrój na drobne kawałeczki, a cebule na piórka. Na jednej łyżce oleju podsmaż pokrojoną cebulę.  Powyższe składniki umieść w misce, a następnie dodaj miód, zalewę octową, sól i pieprz. Naczynie przykryj i odstawiamy do lodówki na co najmniej pół godziny, najlepiej jednak aby postało nieco dłużej, nawet przez noc. Bezpośrednio przed podaniem wykładamy naprzemiennie do słoików śledzie i sałatę. Podawaj z pieczywem.

Propozycja 2 – Pierogi z burakami i miodowym dressingiem.

Składniki:

Ciasto na pierogi:

• 300 g mąki pszennej
• 250 ml bardzo gorącej, przegotowanej wody
• 1/4 łyżeczki soli
• 1/2 łyżeczki oleju rzepakowego

Farsz:

• 400 g ugotowanego w całości buraka
• 120 g koziego sera
• 1 łyżeczka soli
• świeżo mielony pieprz
• opcjonalnie przeciśnięty przez praskę ząbek czosnku

Sos:

• 2 łyżki łagodnej musztardy
• 2 łyżki płynnego miodu gryczanego @miodyhuzar
• 1 łyżka soku z cytryny
• sól
• pieprz

do podania

• wiórki zimnego masła
• mieszanka sałat

Wykonanie:

Mąkę połącz w misce z solą, wlej olej i gorącą wodę, wymieszaj łyżką. Kiedy masa będzie chłodniejsza zagnieć ręcznie ciasto, tak aby uzyskać elastyczną i gładka konsystencję. Przykryj miskę i odstaw na 10 minut.

Kiedy ciasto odpoczywa do drugiej miski zetrzyj na dużych oczkach obranego buraka. Dodaj kozi ser i dopraw. Farsz dokładnie wymieszaj.

Zanim przystąpisz do lepienia pierogów warto wcześniej przygotować sos, aby miał czas dojrzeć, a wszystkie aromaty połączyć się ze sobą. Składniki na sos wymieszaj w słoiczku, a następnie odstaw w chłodne miejsce.

Kiedy wreszcie nadejdzie czas na właściwe lepienie pierogów blat podsyp lekko mąką, aby ciasto nie przywierało do niego. Ciasto uformuj w kulkę, a następnie rozwałkuj na grubość nie większą niż 2-3 mm. Szklanką, lub foremką wytnij koła. Każde z nich wypełnij czubatą łyżeczką farszu i sklej robiąc na brzegu efektowną falbankę. Gotuj w lekko osolonej wodzie przez kilka minut od wypłynięcia. Pierogi wyjmij i przełóż wiórkami masła, aby się nie pokleiły. Polej sosem miodowo-musztardowym i podaj z zieleniną.

Propozycja 3 – Migdałowe pralinki z miodem

Niezależnie od tego jakie świąteczne menu wybierzecie, życzymy Wam naprawdę wspaniałych i rodzinnych świąt, bo atmosfera jest najważniejsza.